Ahmed Avni KONUK

Kadı Alî-zâde İbrâhim Efendi’nin oğlu balmumu taciri Mûsâ Kâzım Efendi ile tacir Buhârâlı Hâfız Mustafa Efendi’nin kızı Fatma Zehrâ Hanım’ın oğludur. 1868 [1285 H] yılında İstanbul’da doğdu. 9-10 yaşlarında iken babasını ve birkaç ay sonra annesini kaybetti. Öksüz kaldığı zaman mahalle mektebini (ilkokul) bitirmiş, bu yıllarda hıfzını bitirerek “hâfız” olmuş ve Galata rüşdîyesine (ortaokul) gidiyordu. 1884 [1301 H]’de Dârüşşafaka’nın üçüncü sınıfına imtahanla kaydoldu, 6 yıl okuyup 1890 [1307 H]’da bitirdi ve şehâdetnâme aldı. Aynı yıl, padişah II. Abdülhamid’in emri ile yirmi bir yaşında “İttihat Postahanesi”nin Galata’da bulunan “Müdüriyet Kalemi Kâtipliği”ne 400 kuruş maaş ile atandı.

1898’de Mekteb-i Hukuk-i Şâhâne’yi birincilikle bitirdi. 1909 [1327 H]’da “Posta Mesalih Müdürlüğü”ne getirildi ve I. Dünya Savaşı sonuna kadar, işgal yıllarında da bu görevini yaptı. 1922’de İstanbul’da kalmak şartı ile, Ankara hükûmetinin Posta umum müdür muavini oldu ve 8 yıl bu görevde kaldı. 1 Eylül 1930’da umum müdürlük hukuk müşaviri oldu. İsteği üzerine 1933 yılında emekli oldu. Posta ve Telgraf Yüksek Mektebi ile Yüksek Mühendis Mektebi’nde (Teknik Üniversite) uzun yıllar postacılık kürsüsünü işgal etti. 19 Mart 1938 [17 Muharrem 1357] tarihinde vefat ederek Merkezefendi mezarlığında toprağa verildi. İbnülemin’in belirttiğine göre “Mülevvence hafif, siyah bıyıklı, za’if, orta boylu, biraz öne mail, halîm, müeddeb, gayretli, kıymetli bir zât idi”. (İnal, s. 41).

1911’de ölen Selânikli Es’ad Dede’den Mesnevî okudu, Farsça öğrendi ve icâzet aldı. Arapça, Farsça ve Fransızca’yı mükemmel biliyordu. Mûsikî hayatı Dârüşşafaka’ya girişi ile, Hoca Zekâî Dede Efendi’den (1825-1897) ders almasıyla başladı. Kirâmî Efendi’den de meşk etti. Gençliğinde Zekâî Efendi’nin talebesi olarak birkaç yıl, yakın arkadaşları Dr. Subhi Ezgi ve Rauf Yektâ Bey’le beraber çalışmışlardır. Konservatuar’ın yayınladığı Âyîn’lerin birkısmının güftesini Türkçe’ye çevirmişti. Rûşen Ferit Kam’ın ifadesiyle “...Mevlevîlik tarîkatına girmiş, buradan aldığı feyizle tasavvuf, şiir, mûsikî gibi birbirine sıkı sıkıya bağlı irfan ve sanat yollarının hakikî ve samimî bir yolcusu olmuştu” (Özalp, s.33).

Konuk, çok büyük bir tasavvuf bilginidir. 31 adet tasavvufî eseri bulunmaktadır ve 3 basılmış eseri Konya Müzesi kütüphânesindedir. Eserlerinden bazılarının listesi aşağıda verilmiştir:

Ahmed Avni Konuk, ayrıca elimizdeki en iyi güfte mecmualarından birisi olan Hânende’nin toparlayıcısıdır; bu eser 1899 [1317 H] yılında İstanbul Mahmudbey Matbaası’nda basılmıştır. 720 + 38 (fihrist) + 8 (bestekâr resimleri) = 766 büyük sayfa ve çift sütunludur. Başında kısa nazarî bilgi, 95 makamdan da 2706 parça eserin güftesi vardır.

1890 [1306 H] yılında bestelediği Karcığar-Yürük Aksak şarkısı ilk bestesidir. Konuk’un bilinen eserleri toplam 41 parçadır: 3 Mevlevî Âyîn’i, 1 Kâr-ı Nâtık, 3 Kâr, 8 Beste, 5 Ağır ve 5 Yürük Semâî ile 16 şarkı. Dilkeşîde ve Bend-i Hisâr makamlarını terkîb etmiş, Dilkeşîde ve Râhatu’l-Ervâh makamlarından da birer klâsik fasıl bestelemiştir. 119 makamlı Kâr-ı Nâtık’ı, günümüzde kullanılmayan makamları da içeren ve sırasıyla Devr-i Revân, Düyek, Müsemmen, Ağır Aksak, Yürük Semâî, Ağır Evfer, Aksak Semâî ve Yürük Semâî usûlleri ile bestelenen önemli bir eserdir. Önemli bir özelliği ise artık kullanılmayan makam ve usûlleri edvâr kitaplarındaki tariflerine göre yeniden ele alıp kullanmasıdır. Bestekârın tüm eserlerinin listesi aşağıda verilmiştir (Öztuna, s. 454):

No.	Makam	Form	Usûl	Güfte (k: kendisinin)
1	Bûselik-Aşîran	Mevlevî Âyîni	Çeşitli	Men âşıkı aşkı o şûde âşık-ı men
2	Rûy-i Irak	Mevlevî Âyîni	Çeşitli	Ey derâ verde cihanrâ zîrî pâ
3	Dilkeşîde	Mevlevî Âyîni	Çeşitli	Şâhâ zi kerem ber meni derviş niger
4	Rast (Çeşitli)	Kâr-ı Nâtık	Çeşitli	Kavli de kaddi gibi rast olsa ger ol mehveşin
5	Hicaz	Kâr-ı Şevk-ı Hayâl	Fer	Şevk-ı hayâlinle münbasid oldum (k)
6	Sûzidil	Kâr (Mersiye)	Hafif	Ey bülbül-i hoş-nevâ, hamûş ol (k)
7	Şehnâz	Kâr-ı Murassâ	Hezec
8	Dilkeşîde	I. Beste	Zencîr	Cemâl-i dilkeşini âftâba benzettim (k)
9	Dilkeşîde	II. Beste	Lenk-fâhte	Dil, zülfüne bend oldu ey gonca-dehânım, gel (k)
10	Dilkeşîde	Ağır Semâî	Aksak Semâî	Yine bir âh ederek gülşeni hâşâk edelim (k)
11	Dilkeşîde	Yürük Semâî	Yürük Semâî	Âh-î seherim nâle-i bülbül gibi dil-sûz
12	Râhatu’l-Ervâh	I. Beste	Hezec	Fikrimde hayâlin güzelim, şîve-nümâdır
13	Râhatu’l-Ervâh	II. Beste	Darb-ı Türkî	Nûr-i hattın sevdiğim her bir hayâle can verir
14	Râhatu’l-Ervâh	Ağır Semâî	Aksak Semâî
15	Râhatu’l-Ervâh	Yürük Semâî	Yürük Semâî
16	Acemaşîran	Beste	Berefşan	Ey nihâl-i işve, meftûn-î cemâlindir gönül
17	Acemaşîran	Ağır Semâî	Aksak Semâî	Gönül fikr-i visâlinle neş’eden kaldı
18	Acemaşîran	Yürük Semâî	Yürük Semâî	Ey gonca senin derdin ile âh ederim ben
19	Dilkeşhâveran	Beste
20	Dilkeşhâveran	Ağır Semâî	Sengin Semâî	Aşkınla gönül bülbül-i şûrîde-ser oldu
21	Araban	II. Beste	Lenk-fâhte	Ey nev-nihâl-i işve, aşkınla kârım efgān
22	Araban	Yürük Semâî	Yürük Semâî	Uşşâka nâzı ol güzelin bir edâsıdır
23	Bayatîarabanbûs.	II. Beste	Lenk-fâhte	Gönülde şevk-ı nihânım, tenimde cânımsın
24	Bayatîarabanbûs.	Yürük Semâî	Yürük Semâî	Şîve-kârım gözlerinî bûsa bedel
25	Kürdîlihicazkâr	Ağır Semâî	Aksak Semâî	Amân ey sâki-î gül çehre, derdim var
26	Bestenigâr	Şarkı	Ağır Aksak	Nevbahâr oldu, hırâm eyler nihâlân-î çemen
27	Bestenigâr	Şarkı	Aksak	Bakma mahzûnâne rûy-î zerdime
28	Bestenigâr	Şarkı	Sofyan	Dil meyl ederek zülf-i perîşânına cânâ
29	Muhayyer	Şarkı	Sengin Semâî	Dil hânesinî yıktı o mestâne nigâhın
30	Muhayyer	Şarkı	Düyek	Firkat-î hicrinle sînem dağlarım
31	Araban	Şarkı	Yürük Aksak	Elimde sâgar, ah pertev-nisârım
32	Arazbar	Şarkı	Ağır Düyek	Senin aşkınla çâk oldum
33	Dilkeşîde	Şarkı	Ağır Aksak	Sevdiğim lûtfunla oldum haste-dil
34	Hüzzam	Şarkı	Orta Aksak	Neş’e-î zevk-î dilim, ah câm-ı ihsânındadır
35	Karcığar	Şarkı	Yürük Aksak	Ey dilber-î şen, sevdim senî ben
36	Sipihr	Şarkı	Düyek	Bilmem senî cânâ nesin
37	Sûzidil	Şarkı	Devr-i Hindî	Mest-i nâzım, serzenişlerdir gamım efsûn eden
38	Sûznâk	Şarkı	Curcuna	Gönül Ferhad gibî efkâra daldı
39	Şehnâz-Bûselik	Şarkı	Aksak	Ey gül-î nev-restem üzme bendenî bin nâz ile
40	Şevkıdil	Şarkı	Aksak	Oldu gönlüm şimdi şem’î hüsnünün pervânesi
41	Mâye	Şarkı	Aksak	Zann edersin ki mensubdur dîdeme

Bestelediği eserlerin bir kısmının güftelerini kendisinin yazmış olması, üstâdın bu vâdideki kabiliyetini bir göstergesidir. Örneğin son eseri olan Hicaz Kâr-ı Şevk-ı Hayâl’in güftesi:

ve hocası Zekâî Dede’nin vefâtı üzerine yazdığı ve Sûzidil makamından Kâr olarak bestelediği güfte:

Gölpınarlı, Abdülbâkî. Mevlânâ’dan sonra Mevlevîlik, İnkilâp ve Aka, İstanbul, 1983, s.14, 145.

İnal, İbnülemin Mahmud Kemâl. Hoş Sadâ, İş Bankası Yay., İstanbul, 1958, s. 40 - 41.

Özalp, Nazmi. Türk Musikisi Tarihi - Derleme, TRT Yay., Ankara, 1986, c. I, s.33 - 34.

Öztuna, Yılmaz. Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi, Kültür Bak. Yay., Ankara, 1990, s. 453 - 454.

Hazırlayan: Tolga Bektaş